گمرک (customs): اداره دولتی که اجرا کننده قوانین بازرگانی و گمرک می باشد و  در دریافت حقوق و عوارض واردات و صادرات و انجام تشریفات واردات، صادرات  و ترانزیت  اقدام می نماید.

حقوق گمرکی: حقوقی است که طبق تعرفه گمرکی وضع شده و به اجناس و کالاها هنگام ورود یا صدور از قلمرو گمرکی تعلق می گیرد.

تعرفه گمرکی: به معنی دریافت حقوق و عوارض گمرکی است که برای هر کالا مجزا و مختص همان کالا می باشد. 

تعرفه های ترجیحی : به منظور ایجاد انگیزه و برقراری تسهیلات جهت ورود و صدور کالا برقرار می شود و حد پائین تری از حقوق گمرکی برای گروهی از کشورها تعیین و اعمال می شود که آن را تعرفه ترجیحی می نامند.

تشریفات گمرکی:کلیه عملیاتی که باید توسط اشخاص ذینفع و گمرک انجام گیرد تا یک کالا صادر و یا وارد گردد.

ترانزیت: روش گمرکی است که براساس آن کالاها تحت نظارت گمرک، از یک گمرک به گمرک دیگر حمل می گردد.

ترخیص: به معنی خارج شدن کالا از گمرک پس از انجام تشریفات گمرکی است.

اظهارنامه گمرکی: ذکر مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی به گمرک را می گویند.

کابوتاژ: عبارت است از حمل کالا از یک بندر کشور به بندر دیگر و همچنین از یک گمرک به گمرک دیگر که از راه کشور هم جوار صورت می گیرد. برای کابوتاژ تشریفات گمرکی لازم است و دو نوع اظهارنامه دارد که یکی هنگام خروج کالا از بندر یا مرز تنظیم می شود و دیگری هم هنگام ورود به گمرک مرز یا بندرمی باشد .

کالای متروکه: مدت مجاز توقف کالاهای وارده به گمرک یکماه بعد از تاریخ تحویل اظهارنامه و صدور قبض انبار است. درصورتی که در این فاصله برای تشریفات گمرکی مراجعه نشود، کالا متروکه محسوب می گردد؛ این مهلت در صورت درخواست صاحب کالا این مدت به شرط پرداخت حق انبارداری تا یک ماه دیگر قابل تمدید است. تا زمانی که کالا توسط سازمان جمع آوری و فروش اموال تکمیلی به فروش نرسیده باشد، صاحب کالا می تواند با پرداخت هزینه های مربوطه حتی در صورت متروکه اعلام شدن کالا، نسبت به رفع متروکه و ترخیص کالای خود اقدام نماید.

جهت ابطال اظهارنامه متروکه باید مبلغ5/2 درصد ارزش سیف کالا به سازمان امور اموال تملیکی پرداخت گردد. 

نرخ ارز: برای محاسبه ارزش کالا جهت پرداخت حقوق و عوارض گمرکی ارزش کالا که با پول خارجی فاکتور شده است باید به ریال ایران تبدیل شود و نرخ ارز برای محاسبات گمرکی نرخ رسمی ارز در کشور می باشد که توسط بانک مرکزی همه روزه اعلام و ابلاغ می شود.

اسناد حمل: بارنامه به منزله سند قرارداد حمل, رسید دریافت کالا و سند مالکیت آن است جزئیات مندرج در بارنامه باید شامل موارد زیر باشد: شرح کالا ،علائم و نام کشتی حامل، ذکر عبارتی که  اعلام کننده  وجود کالا در کشتی باشد ، بندر بارگیری و تخلیه ،حمل کننده کالا ، گیرنده کالا ، نام و نشانی شخصی که ورود اجناس به اطلاع او می رسد و هزینه حمل پرداخت شده یا قابل پرداخت در مقصد است. همچنین تعداد نسخه های بارنامه که به صورت اصل صادر شده است و تاریخ صدور.

اسناد مثبته گمرکی: اسناد مثبته گمرکی بطور کلی اسنادی هستند که موید ورود کالا به ترتیب مجاز به کشور، انجام تشریفات قطعی گمرکی در خصوص آنها و ترخیص از گمرک با صدور سند و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی کالا تعلق می گیرد.

اعلامیه ارز:سندی است بانک که مبلغ ارز انتقال یافته جهت خرید کالا و ارز ریالی و تاریخ گشایش اعتبار آن را نشان می دهد.

پروفرما:سیاهه خریدی است که فروشنده از مبدا به عنوان پیشنهاد فروش یا تعیین ارزش و شرایط فروش صادر می کند. این سیاهه قبل از سفارش کالا باید به تایید مرکز تهیه و توزیع مربوطه برسد.

ترانشیب:عبارتست از روش گمرکی که به موجب آن کالاها تحت نظارت گمرک از یک وسیله حمل و نقل ورودی به یک وسیله حمل ونقل خروجی(صدور) در حوزه یک دفتر گمرکی که آن دفتر در عین حال دفتر گمرکی توام برای ورود و صدور است، انتقال داده می شود.

تعهد ترانزیت:سندی است که توسط گمرک تنظیم می شود و به موجب آن اجازه داده می شود که کالاها به طور ترانزیت گمرکی بدون پیش پرداخت حقوق و عوارض ورودی حمل شوند و معمولا حاوی کلیه مشخصات لازم برای تعیین حقوق و عوارض ورودی در مورد مقتضی و یک تعهد تضمین شده مبنی بر ارائه کالا یا مهروموم گمرکی و سیم و سرب دست نخورده به دفتر گمرکی مقصد است.

درابک:عبارت است از مبلغ حقوق و عوارض ورودی که به موجب روش درابک مسترد می شود.

دمپینگ:دمپینگ عبارت است از عرضه کالا با قیمتی کمتر از هزینه نهایی تولید آن یا با استفاده از سوبسیدهای غیر عادی در یک بازار خارجی می باشد.

کارت بازرگانی و ثبت سفارش :

کارت بازرگانی مجوزی است که به اشخاص حقیقی و حقوقی داده می‌شود و دارنده‌ی آن می‌تواند به تجارت در عرصه‌ی واردات و صادرات کالا بپردازد. ثبت سفارش، ترخیص کالا، واردات از مناطق آزاد و صادرات کالاهای مجاز شامل این نوع تجارت می‌شوند.

سود بازرگانی:علاوه بر حقوق گمرکی وجوهی نیز تحت عنوان سود بازرگانی طبق مصوب هیات وزیران به استناد قانون انحصار تجارت خارجی، قانون امور گمرکی و قانون مقررات صادرات و واردات از برخی کالاهای وارداتی اخذ می شود که به آن سود بازرگانی گفته می شود.

فله: به کالاهایی که بدون لفاف در واگن ها یا کامیون های اتاقدار و یا کشتی حمل می شود فله می گویند. کالاهایی مانند شکر، گندم، حبوبات، علوفه و از این قبیل به صورت فله حمل می شوند.

کارنه تیر:کارنه تیر سند ترانزیتی بین الملی کالا از راه زمینی است که در مبدا صادر می شود و به موجب آن کالا از کشورهای بین راه تا مقصد که به طور ترانزیت عبور می کند، نیازی به انجام تشریفات ترانزیت در مرز ورودی و خروجی هر کشور نخواهد بود.

کارنه ا.ت .ا  : مدرک ورود موقت بین المللی است که اگر شخص یا شرکتی کالایی به صورت ورود موقت برای شرکت در نمایشگاه ها یا تاسیس نمایشگاه وارد کند و یا نمونه هایی برای ارائه به مشتریان وارد کند، به موجب این مدرک نیازی به انجام تشریفات گمرکی مربوط به ورود موقت نخواهد داشت .

کارنه دو پاساژ:کارنه دو پاساژ در حقیقت گذرنامه وسیله حمل و نقل جاده ای است که به عنوان ورود موقت به کشور یا کشورهایی مسافرت می کند، ممکن است برای حمل کالا اشخاص یا به عنوان اتومبیل سواری برای گردش یا انجام امری که در نظر است موقتا برای ورود به کشوری از آن استفاده شود.

کالای ضبطی در گمرک: ضبط کالا در گمرک در مواردی است که کالا ممنوع الورود یا غیر مجاز بوده با نام و مشخصات صحیح اظهار شده باشد و گمرک سه ماه به صاحب کالا فرصت داده باشد که کالا را از کشور اعاده کند. ولی صاحب کالا اقدامی نکند در این صورت بعد از انقضای سه ماه مذکور کالا اصطلاحا ضبط می شود. همچنین بعد از ضبط  به صاحب کالا دو ماه وقت داده می شود که اگر شکایتی دارد به دادگاه شهرستان تسلیم کند در غیر این صورت و گذشت دو ماه مذکور اصطلاحا کالا ضبط قطعی شده، یعنی به مالکیت دولت در می آید.

کالای مرجوعی صدور کالاهایی است که:

1- به عنوان واردات موقت قبلا به کشور وارد می شوند و در پایان مهلت ورود موقت برای اعاده از کشور اظهار و تحت عنوان کالای مرجوعی شناخته می شوند.

2- به دلیل ممنوعیت یا غیرمجاز بودن تطبیق با استاندارد های اجباری ( در مورد آن دسته از کالاها که ورودشان مستلزم رعایت استاندارد اجباری است) یا به طور کلی عدم احراز شرایط, قابل ترخیص نیستند به همین لحاظ از کشور باید مرجوع شوند.

کالاهای توشه ای و ملزومات:

عبارت است از کالاهای اختصاص یافته برای مصرف توسط مسافران و کارکنان کشتی ها،هواپیماها یا قطارها، این کالاها ممکن است فروخته شده یا نشده باشد.

کنوانسیون سیستم هماهنگ شده: معاهده و پیمانی است که کشورهای عضو سازمان جهانی گمرک به منظور اجرای هماهنگ طبقه بندی کالاهای تجاری به آن پیوسته اند. مفاد این کنوانسیون از سال 1988 برای اعضا آن لازم الاجرا شده است. ایران نیز از سال 1374 رسما به این کنوانسیون ملحق شده است و جدول تعرفه(سیستم هماهنگ شده) منظم به این کنوانسیون را از ابتدای سال 1375 در مقررات صادرات و واردات اجرا می کند.

کنوانسیون کیوتو: اصطلاحی است که عموما در ارتباط با کنوانسیون بین المللی برای ساده کردن و هماهنگ کردن روش های گمرکی به کار برده می شود. این کنوانسیون در سال 1973 از طرف شورای همکاری گمرکی کیوتو پذیرفته شده است.

کنوانسیون ا.ت.ا: اصطلاحی است که عموما در ارتباط با کنوانسیون گمرکی در هر بار ا .ت .ا برای ورود موقت کالا به کار برده می شود. این کنوانسیون در سال 1961 از طرف شورای همکاری گمرکی در بروکسل پذیرفته شده است.

کنوانسیون نایروبی: اصطلاحی است که عموما در ارتباط با کنوانسیون بین المللی همکاری متقابل اداری به منظور پیش گیری تجسس و کیفر تخلفات گمرکی به کار برده می شود. این کنوانسیون در سال 1977 از طرف شورای همکاری در نایروبی پذیرفته شده است.

کانتینر: محفظه بزرگی است از چوب یا فلز که اغلب حجم کفه یک کامیون بزرگ یا تریلر را فرا می گیرد. 

گواهی بیمه: اظهاریه امضا شده ای است که حاکی از مبدا ساخت کالا است. گواهی مبدا توسط صادر کننده کالا و نماینده تهیه می شود ولی این گواهی در بعضی از کشورها باید روی فرم خاصی که حاوی تائید یک سازمان اداری مستقل باشد، صادر شود.

مانیفست: فهرست محمولات یک کشتی، یک قطار یا یک کاروان از کامیونها و هواپیما را می گویند که بیشتر از یک بارنامه دارند. در فارسی می توان آن را فهرست کل کالا خواند که حاوی ریز کلیه برنامه های مربوط به محموله است. این فهرست کل زمانی عرضه می شود که محموله تجاری به گمرک مقصد می رسد.

وزن قانونی: وزن قانونی یعنی وزنی که طبق قانون برای مقاصد معین تعیین شده یا می شود. در قانون گمرک نیز این وزن عبارت از وزن ناخالص (وزن با ظرف) Gross Weight منهای وزن تقریبی(اوزان ظروف در قانون گمرک مشخص شده) ظرف وزنی که به این ترتیب به دست می آید برای محاسبه حقوق گمرکی و عوارض ورودی در مواردی که این حقوق از روی وزن اخذ می شود، به کار می رود.